6 tháng điều tra vụ Việt Á

60 người bị khởi tố, bắt tạm giam sau 6 tháng nhà chức trách điều tra hàng loạt sai phạm liên quan Công ty Cổ phần Công nghệ Việt Á.

Trong đó có cựu Bộ trưởng Y tế Nguyễn Thanh Long; cựu chủ tịch Hà Nội Chu Ngọc Anh; một số lãnh đạo cấp vụ thuộc Bộ Y tế và Bộ Khoa học Công nghệ; 37 người là giám đốc CDC, lãnh đạo và cán bộ y tế 15 tỉnh thành.

Bộ Quốc phòng cũng vào cuộc khi phát hiện các sai phạm trong quá trình thực hiện đề tài cấp quốc gia: “Nghiên cứu chế tạo bộ sinh phẩm RT-PCR và real-time RT-PCR phát hiện chủng vi rút corona mới 2019 (2019-nCoV)” do Học viện Quân y thực hiện. Trong vụ án do cơ quan điều tra quân đội thụ lý, thượng tá Hồ Anh Sơn (Phó Giám đốc Viện Nghiên cứu Y Dược học Quân sự, Chủ nhiệm đề tài) và đại tá Nguyễn Văn Hiệu (Trưởng phòng Trang bị, Vật tư) đã bị khởi tố, bắt tạm giam.

60 người bị bắt tạm giam

Click từng hình để xem chi tiết

Tháng 2/2020, ông Chu Ngọc Anh, khi là Bộ trưởng Khoa học và Công nghệ, đã phê duyệt đề tài này, kinh phí gần 19 tỷ đồng do ngân sách nhà nước cấp.

Trong 17 thành viên thực hiện chính đề tài có 14 người thuộc Học viện Quân y, 4 người của Việt Á.

Một tháng sau, kit xét nghiệm Covid-19 của Công ty Việt Á được Bộ Y tế cấp phép lưu hành tạm thời. Tháng 12/2020, kit được cấp phép chính thức.

Khi Covid-19 bùng phát tại Việt Nam, Công ty Việt Á cung cấp kit xét nghiệm cho các tỉnh thành trên cả nước và đã xảy ra nhiều sai phạm.

Tháng 12/2021, Cục Cảnh sát điều tra tội phạm về tham nhũng, kinh tế, buôn lậu (C03, Bộ Công an) bắt Tổng giám đốc Việt Á Phan Quốc Việt cùng 5 cấp dưới và Giám đốc CDC Hải Dương Phạm Duy Tuyến mở đầu cho cuộc điều tra vụ án đặc biệt nghiêm trọng với hàng loạt tội danh.

C03 xác định khoảng 60 tỉnh, thành đã ký hợp đồng mua sắm vật tư và kit xét nghiệm của Công ty Việt Á. Công an các địa phương được giao làm rõ những nghi vấn vi phạm pháp luật trong việc này. Hiện, tiến trình điều tra chưa kết thúc.

Ít nhất 14 cơ quan y tế địa phương bị xác định có liên quan

Theo cơ quan điều tra, quá trình thực hiện đề tài nghiên cứu, một số lãnh đạo bộ, ngành và đơn vị đã có sai phạm trong việc phê duyệt, giao tổ chức thực hiện, ký hợp đồng, đánh giá, nghiệm thu, chuyển giao…

Trong đó, ông Chu Ngọc Anh bị cáo buộc trong việc giao, quản lý, sử dụng đề tài đã vi phạm quy định pháp luật. Việc này gây thất thoát, lãng phí tài sản Nhà nước.

Bộ trưởng Y tế Nguyễn Thanh Long bị cho là “lợi dụng chức vụ, quyền hạn làm trái các quy định trong việc cấp số đăng ký lưu hành” cũng như việc hiệp thương giá và kiểm tra giá hiệp thương.

Từ khi bắt đầu kinh doanh kit xét nghiệm Covid-19, doanh thu của Công ty Việt Á tăng vọt lên khoảng 4.000 tỷ đồng. Cơ quan điều tra cho rằng nhằm thu lợi bất chính và chi tiền ngoài hợp đồng, Việt Á đã nâng khống giá thiết bị, chi phí nguyên vật liệu đầu vào lên 45%. Mỗi bộ kit có giá công bố 470.000 đồng.

Ngoài “bắt tay” với cán bộ, lãnh đạo các CDC để thông thầu, lãnh đạo Việt Á còn chi % ngoài hợp đồng gần 800 tỷ đồng cho nhiều cá nhân, đơn vị.

Sau 6 tháng điều tra, tổng số tài sản bị cơ quan điều tra phong tỏa, kê biên, thu hồi ước tính hơn 1.600 tỷ đồng.

Liên quan vụ án, nhiều đơn vị, cá nhân đã bị kỷ luật. Trong đó, ba tướng quân đội là lãnh đạo Học viện Quân y bị cách tất cả chức vụ trong Đảng.

Các nhóm tội danh và những con số tổng quan

* Nhiều bị can bị cáo buộc hơn một tội danh https://flo.uri.sh/visualisation/10258827/embed

Phạm Dự – Hải Duyên – Hoàng Khánh – Thanh Hạ

Giám đốc CDC Hà Nội Trương Quang Việt bị tạm giữ

Hà NộiÔng Trương Quang Việt, Giám đốc Trung tâm kiểm soát bệnh tật – CDC Hà Nội, bị tạm giữ trong trường hợp khẩn cấp với cáo buộc có sai phạm liên quan vụ Việt Á, ngày 10/6.

Ông Việt đang bị Cơ quan Cảnh sát điều tra Công an Hà Nội điều tra các hành vi liên quan về tội Vi phạm quy định đấu thầu gây hậu quả nghiêm trọng.

Đầu tháng 2, ông Việt, 49 tuổi, được bổ nhiệm giữ chức Giám đốc CDC Hà Nội sau gần 2 năm làm Phó giám đốc phụ trách.

Ông Việt đứng đầu CDC Hà Nội trong bối cảnh Covid-19 diễn biến phức tạp, người tiền nhiệm là ông Nguyễn Nhật Cảm bị bắt trong vụ bê bối liên quan “thổi giá” thiết bị xét nghiệm, sau đó nhận hình phạt 10 năm tù.

Nhà chức trách cáo buộc, năm 2020, những người được giao nhiệm vụ đấu thầu mua sắm kit test xét nghiệm Covid-19 đã “móc nối, thông đồng” với nhân viên thuộc Công ty Việt Á để vay hàng, sử dụng trước rồi hợp thức hóa hồ sơ đấu thầu sau.

Chiến dịch ‘đốt lò’ của TBT Nguyễn Phú Trọng: Điều gì thực sự phía sau?

8 tháng 6 2022

Sự kiện Đảng Cộng sản và Chính phủ Việt Nam bắt ba nhân vật cốp cán hôm 7/6 liên quan đến đại án Việt Á đang gây rúng động dư luận. Chiến dịch ‘đốt lò’ của TBT Nguyễn Phú Trọng được cho là lại đỏ lửa hơn bao giờ hết.

Trong khi báo chí chính thống của Việt Nam không ngớt lời ca ngợi, một câu hỏi được các nhà quan sát quốc tế đặt ra là điều gì thực sự phía sau chiến dịch này trong một nhà nước độc đảng như Việt Nam.

Ai bị nhắm đến?

Bộ trưởng Y tế Nguyễn Thanh Long, Chủ tịch Hà Nội Chu Ngọc Anh, cựu Thứ trưởng Bộ KHCN Phạm Công Trạc là ba nhân vật bị xử lý hôm 7/6 trong đợt ‘đốt lò’ mới nhất của ông Nguyễn Phú Trọng, sau khi bị khai trừ Đảng và bị cách chức do vi phạm các quy định và quy chế của nhà nước, ‘gây thất thoát lớn’.

Hồi tháng Tư, Thứ trưởng Ngoại giao Tô Anh Dũng bị bắt liên quan vụ ‘máy bay giải cứu’.

Tháng Năm, cựu Thứ trưởng Y tế Trương Quốc Cường ra tòa trong vụ thuốc giả của VN Pharma.

Bộ xét nghiệm Việt Á từ góc nhìn an nguy của thể chế

Ông Nguyễn Thanh Long, Chu Ngọc Anh bị khởi tố, tạm giam

Nguyễn Phú Trọng: ‘Người đốt lò vĩ đại’

Cũng trong tháng này, Chủ tịch Ủy ban Chứng khoán Nhà nước, ông Trần Văn Dũng bị cách tất cả các chức vụ trong Đảng và bị sa thải, với cáo buộc ‘có hành vi sai trái nghiêm trọng’ trong vụ thao túng thị trường chứng khoán.

Vài ngày sau, Ủy ban Kiểm tra Trung ương khai trừ ông Đảng Lê Hải Trà, Bí thư Đảng ủy, Tổng Giám đốc Sở Giao dịch chứng khoán TP.HCM.

Một loạt giám đốc điều hành các tập đoàn lớn bị bắt tạm giam, gồm có ông Trịnh Văn Quyết, nguyên Chủ tịch Bamboo Airways với công ty mẹ là tập đoàn FLC; nguyên TGĐ Chứng khoán Công ty Cổ phần Chứng khoán Trí Việt Đỗ Đức Nam; và cựu Chủ tịch Louis Holdings Đỗ Thành Nhân.

Hàng trăm quan chức cấp cao, giám đốc điều hành doanh nghiệp khác đã ‘vào lò’ trong chiến dịch chống tham nhũng được cho là ‘sâu rộng’ của TBT Nguyễn Phú Trọng kéo dài trong mấy năm qua.

Ban Chỉ đạo Trung ương về Phòng chống tham nhũng đã thành lập 8 đoàn kiểm tra để xử lý các vụ việc tham nhũng, bao gồm cả ở các cấp ủy đảng và cơ quan. Hơn 1.200 vụ đã được điều tra trong năm nay, với hơn 730 vụ liên quan đến hơn 1.500 bị cáo bị đưa ra tòa.

Mặc dù đã cải thiện hơn 30 bậc trong thập kỷ qua về chỉ số nhận thức về tham nhũng toàn cầu, Việt Nam vẫn xếp hạng 87 trong 180 nước, theo Bloomberg.

Mục tiêu của Việt Nam là gì?

Trong một bài phát biểu trên truyền hình năm ngoái, ông Trọng, người đắc cử nhiệm kỳ thứ ba ‘không có trong tiền lệ’, nói rằng “mỗi cán bộ và đảng viên phải có trách nhiệm làm gương. Chức vụ, cấp bậc càng cao thì càng phải gánh vác nhiều trách nhiệm hơn,” Bloomberg trích lời ông Trọng trong bài báo hôm 7/6.

Việt Nam đã cảnh báo rằng tham nhũng có thể gây nguy hiểm cho tính chính danh và sự nắm giữ quyền lực của ĐCSVN, khi công chúng ngày càng không khoan dung với hối lộ.

Việt Nam, đất nước khoảng 100 triệu dân, cũng có rất nhiều lợi ích về kinh tế nếu có thể củng cố hình ảnh của mình như một nơi đáng để đầu tư. Các nhà sản xuất toàn cầu đã và đang tìm cách đa dạng hóa chuỗi cung ứng của họ vươn khỏi Trung Quốc – nước vốn vướng vào chiến tranh thương mại với Mỹ – cuộc chiến mà Việt Nam được hưởng lợi.

Theo số liệu của Ngân hàng Thế giới, kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam tương đương hơn 100% GDP, khiến Việt Nam trở thành một trong những quốc gia phụ thuộc vào thương mại nhất trên thế giới.

Thị trường chứng khoán Việt Nam là một thị trường mới nổi, và điều này có thể thu hút nhiều vốn đầu tư nước ngoài hơn. Là một nước tham gia vào khuôn khổ kinh tế Ấn Độ – Thái Bình Dương, Việt Nam cũng có cơ hội tăng cường quan hệ với Mỹ – thị trường xuất khẩu lớn nhất của nước này.

Điều gì thực sự phía sau chiến dịch ‘đốt lò’?

Thế nhưng, khi nhìn vào thể chế độc đảng của Việt Nam, nơi kiểm duyệt gắt gao các tiếng nói phản biện, các nhà quan sát nhận định rằng ‘thật khó để nói liệu có động lực nào khác ngoài việc xây dựng tính chính danh của ĐCSVN’, theo tác giả Philip J. Heijmans trên Bloomberg.

Freedom House, một nhóm vận động có trụ sở tại Hoa Kỳ, xếp Việt Nam là nước “không có tự do”, với số điểm năm ngoái chỉ là 19 điểm trên 100.

Các nhóm nhân quyền liên tục cáo buộc chính phủ Việt Nam đàn áp người bất đồng chính kiến.

Tổ chức Minh bạch Quốc tế, một tổ chức chống tham nhũng có trụ sở tại Berlin, xếp Việt Nam ở vị trí 39/100 vào năm ngoái, tăng so với mức 31 vào năm 2012, năm mà chính phủ của Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng khi đó bị ảnh hưởng bởi một loạt vụ bê bối.

Chiến dịch ‘đốt lò’ của TBT Trọng ngày càng tăng độ nóng?

Ông Nguyễn Phú Trọng ‘chủ động tấn công’ tham nhũng, tạo chuyển biến mới?

Tổ chức Minh bạch Quốc tế nêu ra bốn yếu tố của các quốc gia ‘không có tham nhũng’: cơ chế tam quyền phân lập, một xã hội dân sự tự trị, nhà nước pháp quyền, và báo chí độc lập.

Ở Việt Nam, các cơ quan truyền thông do nhà nước quản lý chỉ đăng tải các bài báo về tham nhũng do các cơ quan nhà nước cung cấp. Những hạn chế về quyền tự do báo chí làm suy yếu chức năng điều tra độc lập của truyền thông nhà nước Việt Nam, làm giảm khả năng phát hiện tham nhũng, giảm áp lực lên chế độ về trách nhiệm giải trình, theo phân tích của nhà quan sát Nguyễn Hồng Hải trên East Asia Forum.

Cán bộ quan chức đặc biệt dễ bị tham nhũng trong một xã hội thiếu sự kiểm tra và cân bằng này.

Với sự chú ý ngày càng tăng của công chúng, vụ án Việt Á sẽ được coi là ‘test thử’ cho các nỗ lực chống tham nhũng của ông Trọng và ĐCSVN. Cư dân mạng Việt Nam đang đặt câu hỏi về ‘trùm’ thực sự đằng sau vụ án nhiều triệu đô la này. Một số người nghi ngờ rằng vụ án hoàn toàn là sự “thao túng của nhà nước” chứ không phải chỉ xoay quanh một vài ‘diễn viên phản diện’.

‘Không đi đến đâu’?

Tham nhũng là thứ virus lây lan khắp các lĩnh vực ở Việt Nam. Nếu không có sự hiện diện mạnh mẽ của bốn yếu tố như Tổ chức Minh bạch Quốc tế nêu, các nỗ lực chống tham nhũng của ĐCSVN chắc chắn sẽ thiếu hụt. Quy mô thực sự của tảng băng tham nhũng của Việt Nam sẽ vẫn là một câu đố, theo nhà quan sát Nguyễn Hồng Hải.

Dù ông Nguyễn Phú Trọng, trong bài phát biểu vào năm ngoái, đã đề cập đến ‘đạo đức’ khoảng 40 lần, và rằng ông đã ra lệnh hành động “mạnh mẽ, quyết liệt và nhanh chóng hơn”, chống tham nhũng kiểu các nước xã hội chủ nghĩa chẳng bao giờ đi đến đâu, theo một số nhà phân tích.

Nhà báo David Hutt cho rằng các chiến dịch chống tham nhũng của các nước cộng sản như Việt Nam, Lào, sẽ không bao giờ có kết quả.

Theo đó, ông David Hutt chỉ ra rằng các chiến dịch chống tham nhũng đang diễn ra ở Việt Nam và Lào tập trung vào tư cách đạo đức của quan chức mà không giải quyết các cơ cấu chính trị vốn khuyến khích tham nhũng.

Ở Việt Nam, cũng giống như ở Lào, theo ông David Hutt, chiến dịch chống tham nhũng đi đôi với chiến dịch “đạo đức” nhằm thanh trừng những cán bộ có tư tưởng cải cách.

ĐCSVN coi lòng trung thành với Đảng là điều kiện tiên quyết để thăng chức, đồng thời cho ban hành vô số tài liệu nhấn mạnh rằng một đội ngũ “cán bộ mang tính chiến lược mới” “sẽ được hình thành từ những người thể hiện sự tận tâm với các nguyên tắc xã hội chủ nghĩa, lòng trung thành với các lãnh đạo hiện tại và sống có đạo đức”, bài báo trên The Diplomat của David Hutt viết.

“Thay vì giải quyết gốc rễ hệ thống của sự tha hóa, họ cố gắng hoàn thiện bản chất con người. Tôi đã lập luận rằng điều này tiết lộ lý tưởng chủ nghĩa trong những người chống tham nhũng; họ tập trung vào đạo đức hơn là thể chế.

“Ngay cả khi cố gắng, người ta cũng không thể thiết kế một hệ thống hoàn hảo hơn hệ thống cộng sản của Lào và Việt Nam, nếu người ta muốn tham nhũng phát triển mạnh.

“Đây là các quốc gia độc đảng ‘đóng cửa’, nơi không có truyền thông tự do và không có tòa án độc lập, trong đó sự phân chia quyền lực trong chính phủ đến từ cơ chế ‘cho nhận’,” theo David Hutt.