1. ^ 13. Bá tước Ugolino – Ugolino della Gherardesca (1210-1289), Bá tước xứ Donoratico và Pisa, từng là trợ thủ chính của vua Enzo. Do những sai lầm chính trị, năm 1288 Tổng giám mục Ruggieri (câu 28-30) kêu gọi dân chúng nổi dậy buộc tội ông là phản bội tổ quốc. Ông bị bắt giam cùng với hai đứa con và hai đứa cháu trong một tháp tù. Bị bỏ chết đói ở đây tháng 5-1289.
   • 28-30. Một tên đồ tể – đây là Ruggieri degli Ubaldini, Tổng giám mục nhà thờ; xua con sói và sói con – chỉ Ugolino và những đứa trẻ; trên dãy núi San Giulano ngăn cách hai thành phố Pisa và Lucca.
   • 32. Bọn Goalăngđi, Xítmôngđi, Lăngphờrăngđi – Gualandi, Sismondi, Lanfranchi – ba dòng họ lớn thuộc phe Ghibellini đã tập hợp lại cùng Ruggieri để chống Ugolino.
   • 38. Những đứa con khóc thét trong mơ – trong nguyên bản viết: những đứa con trai nhưng thực ra Ugolino bị giam cùng hai đứa con trai cuối và hai đứa cháu.
   • 80. Nơi tiếng “xi” vang vọng – si, tiếng Italia có nghĩa là vâng. Nói về nguồn gốc của tiếng Italia. Trong các nước thuộc nhóm ngôn ngữ Rôman (Lingue romanze) người ta vẫn thích dùng tiếng “sì” để chỉ Italia.
   • 81. Sao láng giềng chậm trễ cực hình ngươi – chỉ các thành phố thù địch với Pisa, đặc biệt là Lucca và Firenze.
   • 82. Capraia, Goócgôna, hãy hành động – Caprai, Gorgona là hai đảo nhỏ ở tây bắc bán đảo Elba, nơi sông Arno đổ ra biển, mà thành phố Pisa ở hạ lưu của sông này.
   • 89. Thành Têbê mới – ám chỉ Pisa, theo truyền thuyết là do những người từ Tebe đến lập nên và cũng giống với Tebe ở điểm hành quyết những vị vị chúa tể của mình; Uguicione: con trai; Brigata: cháu của Ugolino.
   • 90. Hai người khác – đây là Anselmuccio (câu 50) và Gaddo (câu 67) của khúc ca này, là cháu và con trai của Ugolino.
   • 91. Chúng tôi đến một nơi băng giá khác – từ đây hai thầy trò đi vào vùng thứ ba của tầng ngục thứ 9 (câu 124).
   • 104. Gió từ đâu ra – thời Trung cổ người ta cho rằng nguyên nhân của gió là do tia nắng mặt trời làm nóng không khí, nên Dante mới hỏi như vậy.
   • 118. Ta là thầy dòng Anbêrigô – Alberigo dei Manfredi, thầy dòng, một thủ lĩnh phe Gulffi ở Faenza có hiềm thù với hai người thân thích là Manfredo và Alberghetto. Một lần Alberigo mời hai người đến dự tiệc, cuối buổi tiệc hắn gọi: “Hãy mang trái cây ra đây!”. Đó là mật hiệu đã định trước, bọn người nhà xông ra giết chết hai người khách. Từ đó có thành ngữ “Trái cây của thầy dòng Alberigo”.
   • 120. Nhận vả chát thay cho chà là ngọt – vì rằng quả chà là (dattero) bao giờ cũng có vị ngọt ngào hơn quả vả (figo), ý nói nỗi cực hình muôn thuở dưới Địa ngục của Alberigo còn kinh khủng hơn cái đau đớn phút chốc mà hắn mang đến cho những người thân thích của mình.
   • 121. Ô, ngươi chết rồi sao? – Dante ngạc nhiên khi gặp Alberigo ở Địa ngục vì thời điểm này (năm 1300) hắn vẫn đang còn sống.
   • 124. Tolomeo (Tolomea) – tên gọi của vòng thứ ba tầng Địa ngục thứ chín, nơi đày ải những tội nhân đã sát hại những người khách đến nhà mình. Tên gọi của vòng ngục này lấy theo tên của Tolomeo di Gerico đã mời Simone Maccabeo, hai con ông này và một số lính hầu đến nhà mình ăn tiệc rồi giết chết tất cả. Câu chuyện này được kể tỉ mỉ trong Kinh Thánh (Macabê 1, XVI, 11-16).
   • 126. Xác được Atrôpốt đưa vào cõi tử – theo thần thoại Hy Lạp, nữ thần Atropos giữ nhiệm vụ cắt sợi chỉ cuộc sống, sợi chỉ bị cắt thì người chết (X, TT., XXI, 25).
   • 137. Branca Doria – X, ĐN., XXII, 88-89 và chú thích tiếp theo.
   • 143-149. Một con quỷ vào xác Brăngca – Branca Doria mời bố vợ là Michel Zanche (X, ĐN., XXII, 88) đến ăn tiệc rồi giết chết với sự giúp đỡ của một đứa cháu. Hồn của Branca Doria xuống Địa ngục còn sớm hơn cả hồn Michel Zanche đã bị giết. Trong cái xác của Branca Doria còn sống, quỷ sứ đã chiếm chỗ của linh hồn ngay sau khi giết người, cả đứa cháu kia cũng vậy.
   • 154. Cùng một âm hồn xứ Rômanha – tức Alberigo dei Manfredi (câu 118).
   • 155. Một tên trong bọn đó – tức là Branca Doria (câu 137).

Theo Wikipedia