Du Tử Lê

Nếu Chế Lan Viên (tên thật Phan Ngọc Hoan 1928-1989) chủ tâm nhập vai người Chàm để tiếc thương cho sự suy tàn của một nền văn hóa rực rỡ – – Như nỗ lực tìm cho mình một chỗ đứng riêng giữa quảng trường thi ca thời tiền chiến, với thi phẩm “Điêu Tàn” – – (Thì) Hoàng Thanh Hương, với thi phẩm “Mùa gió hát” lại là tiếng thơ tìm về nguồn gốc dân tộc thiểu số tự máu huyết của giòng tộc Hoàng. (*)

Nhà thơ Hoàng Thanh Hương

Với trái tim mẫn cảm và, tài năng thiên bẩm, qua ngôn ngữ tựa những bước chân son trầy xước khắc khoải của mình, Hoàng Thanh Hương, lần về quá khứ mịt mùng; tái hiện hồn tính nguồn gốc tộc Mường của mình.Qua gần một trăm trang thơ mà, theo tôi, không một thi sĩ nào, dù tài hoa đến đâu, có thể đem lại cho người đọc, nói riêng, thi ca Việt Nam, hiện đại nói chung, tiếng còng, chiêng suốt chiều dài lịch sử của một sắc dân, vốn là cội gốc của dân tộc Việt. Dù cho lịch sử, dĩ vãng kia chỉ còn thấp thoáng, ngậm ngùi qua tiếng còng, chiêng cũng đang đổ dốc quên lãng, chôn vùi, hôm nay.

“Có những đêm nằm lại một làng xa
chiếc chăn lành mí nhường tôi
bắp ngô non mí nhường tôi
rượu cần ủ đợi lễ cúng nhà rông
ama bảo cứ uống đi mai làm ché khác
bên bếp lửa thâu đêm ngồi nghe kể chuyện
những người đã khuất những người đang còn
làng có từ bao lâu không ai nhớ
nhưng chẳng ai có thể rời bỏ
mái nhà rông bao đời sừng sững cùng mưa gió
như ánh sao cho người lạc tìm về
như một hẹn thề trăm năm đôi lứa
.
Có những đêm ở lại một làng xa
khuya tiếng chiêng chập chờn cơn say
chập chờn cuộc chia tay giữa ma-người vĩnh viễn
tôi uống cả sương, cả sao trời, cả ánh mắt anh như lửa
những tiếng hú phấn khích, những bước chân phấn khích
thế giới của riêng tôi đặc biệt cảm nhận
để lại có những buổi chiều như gỗ mục
lan man nỗi nhớ
lại ước gì là tiểu nữ thần…”
(Trích “Buổi chiều và nỗi nhớ”)

Không phải dòng thơ nào của Hoàng Thanh Hương cũng có chữ “còng, chiêng”…Vậy mà tôi nghe được tiếng còng, chiêng đồng vọng trong từng hơi thở của mỗi con chữ.

Nếu có thể vắt cạn kiệt mỗi con chữ trong thơ Hoàng Thanh Hương, tôi nghĩ, kết quả, chúng ta sẽ có được tiếng còng, chiêng nơi tự thân mỗi con chữ đó. Và, kèm theo là nỗi buồn thất-thổ của cả một sắc dân. Nỗi buồn càng phải được trân trọng và, nhân lên nhiều lần hơn, một  khi nó kết, đọng nơi thân, tâm một người còn quá trẻ như Hoàng Thanh Hương.

“Nắng dàn lưng amí
nắng phủ vai ama
đàn bò đuổi nhau bụi tung trắng xóa
chị hú vang ba núi chín dồi
tiếng cười lan xa, lan xa
Krông Pa tôi mơ ngày em rực rỡ
Pơ lang đỏ chiều nắng gió
.
“Krông Pa
Trưa phố dài nắng quay nắng quắt
Sau bật khóc tưởng mình như đi trốn
Gió sau lưng bỏng nỗi nhớ nhà
Những ánh mắt bé thơ tha thiết
Dường như đã níu hồn ta.
.
“…Củ mì củ khoai biết thương người vun xới
Ruộng đồng xanh giấc mơ hiền
Dòng la Mláh đêm nay em hát
Người thương em đừng về
Phố thị mờ xa dốc đèo hun hút
Có yêu em thì ở
Đất chẳng phụ người…”
(Trích “Krông Pa ngày tôi mơ”)

“Đất chẳng phụ người” dù cho “gió sau lưng bỏng nỗi nhớ nhà”… Nhưng lịch sử bất nhân, dĩ vãng vô ơn, biển lận vốn không có chỗ cho những chất-phác-thủy-chung! Nên tiếng còng, chiêng sẽ vẫn còn thở mình ên, dù một nghìn năm nữa. (Ngay cả giữa hư vô!)

“Em chẳng nói được với tôi điều gì
Dấu hiệu cô đơn tâm trạng mất tích
Bất an và hoang tưởng
Xa lạ tôi thế giới khác
Gần sát mặt
Bỏng thịt da
Lòng nhau không chạm…
(…)
“Làng chỉ toàn người già
“Ngồi hoài tưởng
Thời rừng xanh mênh mông
Đêm mang tác, sói tru, côn trùng rả rích
Đêm chiêng mừng cơm mới thâu canh
Đêm cỏ êm môi em say
Mùi cỏ cháy mùi hồng hoang
…
“Còn lại gì sáng mai
Thời gian nước xiết
Tôi bấu vào đâu đêm nay?”
(Trích “Dấu hiệu”)

Và,

“…miền trung nghèo thắt ruột
Tây Nguyên bỏng rát tro tàn rừng chết
Suối đục lờ đờ, cá ngoi ngóp
Còn đâu: nếu em lên biên giới
em sẽ gặp bạt ngàn hoa sim?
 
Lướt qua những miền cây
vấp rễ cây Kơnia già trăm tuổi
sợ mai trở lại
một khoảng màu đỏ ối
hố sâu thẳm, tiếng cưa buốt óc
lửa không phải của đêm xoang Tây Nguyên
nhà sàn không phải của H’Bia, H’Nhí
lửa ngùn ngụt cháy
khói bay, bụi bay, tôi bay
trên chín tầng mây nhìn xuống
hoang trơ núi đồi ngàn năm
thắt tim ngày bất lực
nỗi buồn dài như con đường gai xấu hổ
cột thắt tim tiếng đàn goong day dứt
cung bổng trầm réo rắt
nhớ thuở rừng xanh mênh mang
thác đổ dòng, suối sông ngập hai mùa mưa – nắng
voi hí vượn kêu chim đàn rợp bóng
em ngực trần cõng nước
đi qua chiều…ngẩn ngơ…”
(Trích “Bazan”)

Và nữa:

“Khi những cơn gió bốc bụi ném vào không trung
khi dã quỳ bung vàng khắp thung đồi
khi rét làm môi em căng tươi như trái chăm noi
khi nắng vàng hơn mật ong
và ngực em căng nhức bởi tiếng chiêng anh
là mùa khô về gõ cửa.
(…)
“Đêm không trăng
Gió bốc lá ném vào không trung
Anh ưỡn ngực chắn gió
Em cuốn lại yêng
Chúng mình đốt lửa
Hát ca và say ngất
Đêm nay mùa sinh nở
Chúng mình tràn thác đổ
Bao la đại ngàn buông sóng nước
Những đứa con dũng sĩ, thần nữ hoài thai
Nguyên sơ tình yêu bazan…”
(Trích “Tình yêu bazan”)

Trong “Mùa gió hát” của Hoàng Thanh Hương có nhiều thổ ngữ. Tôi thực sự không hiểu rõ. Nhưng liệu có cần chăng? Khi chính những thổ ngữ kia, thực chứng cho “những bước chân son trầy xước khắc khoải của Hoàng Thanh Hương, lần về quá khứ mịt mùng, tái hiện hồn tính nguồn gốc tộc  Mường, của giòng tộc mình.”

Chưa kể, tự thân mỗi con chữ đó còn là tiếng còng, chiêng đồng vọng quá khứ.  Những đồng vọng mang ta về gần với nguồn cội của mình.

Du Tử Lê
________

Chú thích:

(*) Hoàng Thanh Hương sinh năm 1979, dân tộc Mường, quê Tam Thanh, Phú Thọ. Hiện cư ngụ và làm việc tại Pleiku. Thi phẩm “Mùa Gió Hát” do nhà XB Văn Hóa Dân Tộc, Hà Nội, ấn hành năm 2013, khổ 19x18cm. Hai thi phẩm “Tự cảm” và “Lời Cầu hôn của rừng” xuất bản những năm trước của Hoàng Thanh Hương, đã nhận được nhiều gỉai thưởng cao quý của Liên hiệp các hội VHNT Việt Nam và, Hội VHNT các Dân tộc Thiểu số”.

dutule’s blog